Minder merels in onze tuinen

“We waren heel benieuwd naar de aantallen van de merel nadat er vorig jaar een nieuwe uitbraak was van het usutuvirus. We moeten helaas vaststellen dat zijn aanwezigheid in onze tuinen verder achteruit gaat. Voor het eerst komt hij niet meer voor in de top 10 in de provincie Vlaams-Brabant.

In de Vlaamse top 10 daalt hij naar de 8e plaats. Voor het eerst werden in minder dan 70% van de getelde tuinen nog merels opgemerkt. Tussen 2000 en 2010 haalde hij nog een 3de of 4de plaats en zaten ze nog in meer dan 90% van de getelde tuinen”, zegt Gerald Driessens, vogelexpert van Natuurpunt.

“De huismus mag dan wel op nummer één staan, toch gaan de aantallen al jaren achteruit. 20 jaar geleden zaten de huismussen in meer dan 60% van de tuinen, nu in minder dan 50%.”

Er werden in onze tuinen gemiddeld 24 vogels van 7 soorten gezien, in 2022 waren dat 23 vogels van 7 soorten. De tellingen lopen nog binnen, maar met 47.237 vogeltellers, in zowel scholen als thuis, ziet het ernaar uit dat we hetzelfde aantal tellers halen als in 2022. 

De tuinvogeltelling zegt niet altijd iets over de populatietrends van de respectievelijke soorten op nationale of Europese schaal, al zijn de verschuivingen vaak gelijkaardig. We meten uitsluitend hoeveel vogels er op het moment van de telling naar onze tuinen afzakken.

Dat is onderhevig aan steeds dezelfde factoren: het weer en de beschikbaarheid van natuurlijk voedsel, waarbij zowel de toestand hier als die in hun broedgebieden een rol kunnen spelen. 

Minder vogels uit het hoge Noorden 

Door de zachte winter, zijn er geen grote hoeveelheden wintervogels afgezakt naar onze tuinen. We moeten het vooral hebben van de standvogels die het hele jaar in de buurt hangen en van wintervogels die zich tot onze tuin aangetrokken voelen: denk aan mezen, roodborstjes en vinken.

Terwijl de toename van de kauw lijkt te stagneren, blijft de houtduif schijnbaar toenemen. In een verdere analyse van uitsluitend de kwartiertellingen zullen we bekijken hoe die aantallen zich echt verhouden.”

Net als vorig jaar zagen we de afgelopen maanden geen opmerkelijke invasies van wintervogels uit het noorden. “In het eindrapport zullen we extra aandacht besteden aan de achteruitgang van de merel, maar ook hoe het de groenling vergaat, die verveeld zit met de impact van Trichomonas gallinae (ook gekend als ‘het Geel’),” zegt Gerald Driessens.

Deze parasitaire ziekte moet ons voortdurend doen beseffen dat we een verantwoordelijkheid dragen om voederplaatsen voldoende hygiënisch te houden: dus geen overtollige zaden die lang blijven liggen en de kansen op ziektekiemen sterk verhogen. “We zijn ook benieuwd hoe de geleidelijke achteruitgang van de Turkse tortel zich geografisch aftekent. We stellen deze duif nu in zowat 35% minder tuinen vast dan in 2006-2008”. De putter, een soort zonder ambities voor de top 10, zit wel bescheiden achteraan in de ranking maar blijft zich positief manifesteren.

Vogels en onze tuinen

Samen kunnen we met de inrichting van onze tuinen een extra troef creëren voor vogels en natuur, want zij bedekken 12% van de Vlaamse oppervlakte. Een meer natuurlijke inrichting zorgt ervoor dat tuinvogels niet alleen op bezoek komen om te eten, maar ook om er te broeden en hun nakomelingen groot te brengen.

Ook andere diersoorten kunnen daarvan mee profiteren, denk maar aan egels. Ook als je geen tuin hebt, kan een mussen- spreeuwen- of gierzwaluwkast tegen de muur lokaal het verschil maken voor die soorten.

Over Het Grote Vogelweekend

Het Grote Vogelweekend is de grootste publiekscampagne van Natuurpunt en de tellingen lopen nog volop binnen. Met Het Grote Vogelweekend wil Natuurpunt gegevens verzamelen over onze tuinvogels. Met professionele biologen zou het onmogelijk zijn om zoveel gegevens te verzamelen.

Tegelijkertijd wil Natuurpunt mensen wakker maken voor de schoonheid die in onze natuur, maar ook in onze tuinen te vinden is. We willen hen ook verder aanmoedigen om vogels op een verantwoorde manier te blijven voederen en te helpen, vooral tijdens de wintermaanden maar ook tijdens het broedseizoen.

Natuurpunt wil alle tellers en onze tuinvogelambassadrice Tine Embrechts bedanken voor hun enthousiasme en de hulp bij deze telling. De definitieve resultaten verschijnen eind februari in een uitgebreider rapport.

De top 10 in Vlaanderen (tussen haakjes de ranking van 2022):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (2)

3. Vink (3)

4. Houtduif (5) 

5. Kauw (6) 

6. Pimpelmees (4) 

7. Turkse tortel (8) 

8. Merel (7) 

9. Ekster (9)

10. Roodborst (-) 

Ook in Nederland en het Verenigd Koninkrijk werd afgelopen weekend geteld. In Nederland is de voorlopige top drie: huismus, koolmees en pimpelmees.

Je kan je gegevens nog tot vrijdag doorgeven via www.vogelweekend.be 

Vogeltelweek voor Scholen

Tijdens de Vogeltelweek voor Scholen die plaatsvond van 23 tot en met 27 januari telden 4806 leerlingen uit 245 klassen samen meer dan 12.793 vogels. Op de Vlaamse speelplaatsen overtrof de zwarte kraai dit jaar nipt de kauw en werd winnaar. Vorige jaren was de kauw acht keer op rij de meest getelde vogel op de Vlaamse speelplaatsen. Met de kauw op 2 en de houtduif op 3 blijven de podiumsoorten dus ook hier dezelfde.

Provincie Antwerpen behoudt kampioenstitel in aantal deelnemers

In de provincie Antwerpen werden door 12.567 tellers in 7321 tuinen 220.280 vogels geteld. Ondanks de (voorlopig) lichte daling tegenover 2022 (12.849) blijft Antwerpen de meest actieve provincie tijdens de tuinvogeltelling.

Gemiddeld zaten er per tuin 22 vogels van 7 verschillende soorten, dat is zowat 1 vogel per tuin meer dan vorig jaar. Net als in 2022  bepalen huismus, koolmees en houtduif de top 3 in de provincie Antwerpen. De vink haalt hier slechts een zesde plaats, dat is (op Brussel na) de laagste plaats voor heel Vlaanderen. De zwarte kraai liet zich in de top 10 vervangen door de roodborst.

Top 10 provincie Antwerpen (tussen haakjes de ranking van 2022):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (2)

3. Houtduif (3)

4. Kauw (4)

5. Pimpelmees (5)

6. Vink (6)

7. Merel (7)

8. Turkse tortel (8)

9. Ekster (10)

10. Roodborst (-)

Ook in Limburg: bye bye zwarte kraai

De groenste provincie scoort elk jaar goed op het aantal getelde tuinvogels en toch zien we hier (na Brussel) systematisch het laagste aantal deelnemers. In de provincie Limburg werden door 4716 tellers in 2966 tuinen 103.607 vogels geteld. Met per tuin gemiddeld 27 vogels van 8 verschillende soorten blijven de Limburgse tuinen het meest vogelrijk. De huismus, de koolmees en de pimpelmees bepalen hier wederom de top 3. De kauw en de merel moesten elk 2 plaatsen inboeten en ook hier verlaat de zwarte kraai de top 10. Houtduif en Turkse tortel klommen lichtjes en roodborst stapte de top 10 binnen op de 9de plaats.

Top 10 provincie Limburg (tussen haakjes de ranking van 2022):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (2)

3. Pimpelmees (3)

4. Vink (4)

5. Houtduif (7)

6. Turkse tortel (8)

7. Kauw (5)

8. Merel (6) Turkse tortel

9. Roodborst (-)

10. Ekster (9)

Oost-Vlaanderen deelt de Vlaamse top 3

In de provincie Oost-Vlaanderen werden door 10184 tellers in 6160 tuinen 189.249 vogels geteld. Gemiddeld zaten er per tuin 24 vogels van 7 verschillende soorten, dat is 1 soort minder dan in 2022. In Oost-Vlaanderen bepalen de huismus, de koolmees en de vink nu de top 3, waarmee de soorten van plaats 1 en 3 hun plaats wisselden. Ook in Oost-Vlaanderen moest de merel 1 plaats inboeten op vorig jaar.

Top 10 provincie Oost-Vlaanderen (tussen haakjes de ranking van 2022):

1. Huismus (3)

2. Koolmees (1)

3. Vink (1)

4. Kauw (4)

5. Houtduif (5)

6. Pimpelmees (6)

7. Turkse tortel (8)

8. Merel (7)

9. Ekster (9)

10. Spreeuw (-)

Vlaams-Brabant: merel verlaat voor het eerst een provinciale top 10

In de provincie Vlaams-Brabant werden door 7012 tellers in 4074 tuinen 127.210 vogels geteld. Gemiddeld zaten er per tuin 23 vogels van 7 verschillende soorten. Huismus, koolmees en vink schrijven nu de top 3 vol. Plaats 2 en 3 wisselden dus van plek. En het doet pijn: de merel verlaat hier voor het eerst een provinciale top 10, al kan dat maar voor even zijn. Maar wie had dit 10 jaar geleden voor mogelijk gehouden… Vorig jaar haalde hij nog een 8ste plaats. De Turkse tortel verschijnt na een korte afwezigheid terug op plaats 10.

Top 10 provincie Vlaams-Brabant (tussen haakjes de ranking van 2022):

1. Huismus (1)

2. Koolmees (3)

3. Vink (2)

4. Pimpelmees (4)

5. Houtduif (5)

6. Ekster (6)

7. Kauw (7)

8. Spreeuw (9)

9. Zwarte kraai (10)

10. Turkse tortel (-)

Turkse tortel zakt nu ook in West-Vlaanderen verder weg

In de provincie West-Vlaanderen werden door 7731 tellers in 4708 tuinen 149.786 vogels geteld. Gemiddeld zaten er per tuin 25 vogels van 7 verschillende soorten, waarmee West-Vlaanderen de tweede beste score haalt wat het aantal vogels per tuin betreft. Huismus, kauw en vink bepalen er de top 3. De koolmees zakt lichtjes naar de 4de plaats. De West-Vlaamse top 10 zag duidelijke verschuivingen. De houtduif nam een sprint van de 8ste naar de 5de plaats, ten koste van de merel en de Turkse tortel die respectievelijk 1 en 2 plaatsen moesten inboeten. De ekster verdween na een jaartje alweer uit de top 10.